Phế quản - Hen phế quản là gì? Phương pháp điều trị
- Khi quá trình viêm bị kích thích từ một số yếu tố bên trong và bên ngoài, đường hô hấp sẽ phù nề và ứ đàm.
- Các cơ của phế quản sẽ co thắt lại làm cho phế quản thu nhỏ hơn nữa.
- Sự thu nhỏ này sẽ gây cho khí khó có thể thoát ra được khỏi phổi (thở ra khó).
- Hiện tượng kháng lại lực thở ra (thở ra khó) này là triệu chứng điển hình của bệnh hen.
Vì hen gây ra sự đề kháng, hoặc tắc nghẽn, luồng không khí thở ra, nên nó có tên là bệnh phổi tắc nghẽn. Thuật ngữ y học chỉ hiện tượng này là bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính hay COPD (chronic obstructive pulmonary disease). COPD là một nhóm bệnh trong đó bao gồm không chỉ có hen mà còn có viêm phế quản mạn tính và khí phế thủng. Giống như các bệnh mạn tính khác, hen là một bệnh mà người mắc bệnh phải chịu đựng nó mỗi ngày trong suốt cuộc đời. Người đó có thể bị lên cơn hen bất cứ lúc nào bạn tiếp xúc với một trong những dị nguyên của bạn. Không giống như các bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính khác, hen có thể chữa trị được.
- Hen không thể điều trị khỏi được nhưng có thể kiểm soát được.
- người mắc bệnh có cơ hội kiểm soát được hen nhiều hơn nếu như được chẩn đoán sớm và bắt đầu chữa trị ngay sau đó.
- Nếu được chữa trị thích hợp, bệnh nhân hen có thể sẽ ít lên cơn hen hơn và các cơn hen nếu có xảy ra thì cũng sẽ ít phức tạp hơn.
- Nếu không được chữa trị, có thể bệnh nhân sẽ lên cơn hen thường xuyên và nặng hơn và thậm chí có thể tử vong.
Ngày nay, hen phổ biến hơn ở các nước phát triển. Nguyên nhân chính xác vẫn chưa được biết rõ nhưng có thể có sự góp phần của những yếu tố dưới đây:
- Chúng ta trải qua một tuổi thơ ít phải chịu tiếp xúc với những nguyên nhân nhiễm trùng như ông bà ta lúc trước nên hệ miễn dịch của chúng ta sẽ trở nên ít nhạy cảm hơn.
- Chúng ta ở nhà nhiều hơn thời trước nên tiếp xúc với các tác nhân dị ứng ở trong nhà nhiều hơn chẳng hạn như bụi nhà.
- Không khí hiện nay cũng bị ô nhiễm nhiều hơn thời xưa.
- Lối sống hiện đại làm chúng ta ít vận động hơn trước và thừa cân béo phì ngày càng phổ biến. Có một số bằng chứng cho thấy có sự liên quan giữa béo phì và hen. Tuy nhiên, tin đáng mừng là những người bị hen hoàn toàn có thể sống đến suốt đời. Những cách chữa trị hen hiện nay nếu được tuân thủ chặt chẽ sẽ giúp bệnh nhân hen han chế được số lần lên cơn. Với sự trợ giúp của các bác sĩ, bệnh nhân có thể kiểm soát được căn bệnh của mình.
Nguyên nhân gây hen phế quản
Chúng ta chưa xác minh được nguyên nhân chính xác gây ra hen.
- Điểm chung của các bệnh nhân hen là đường dẫn khí của họ bị viêm mạn tính và quá mẫn với nhiều loại dị nguyên.
- Các nghiên cứu tập trung vào vấn đề: "Tại sao người này có thể bị hen trong khi những người khác lại không bị ?"
- Một vài người khi mới sinh ra đã có khuynh hướng bị hen trong khi một vài người khác lại không có.Các nhà nghiên cứu đang cố tìm ra các gen gây ra khuynh hướng này.
- Môi trường mà bạn đang sinh sống và cách sống của bạn chẩn đoán được một phần rằng bạn có bị lên cơn hen hay không.
Cơn hen là phản ứng của cơ địa đối với dị nguyên. Nó tương tự với phản ứng dị ứng ở nhiều điểm.
- Phản ứng dị ứng là đáp ứng của hệ miễn dịch của cơ thể với các tác nhân lạ.
- Khi các tế bào của hệ miễn dịch nhận thấy tác nhân lạ, chúng sẽ hình thành một chuỗi các phản ứng giúp cơ thể chống lại.
- Nếu chuỗi phản ứng này làm sản xuất dịch nhầy và co thắt phế quản chúng sẽ tạo nên các triệu chứng của một cơn hen.
- Các tác nhân lạ trong bệnh hen đã liệt kê ở bên dưới và chúng thay đổi tùy theo từng đối tượng.
Mỗi một bệnh nhân hen có những loại dị nguyên khác nhau. Có khi gần như tuyệt đối các dị nguyên gây ra cơn hen ở một số người lại không gây ra triệu chứng gì ở những người còn lại.
Một số dị nguyên hay gặp gây ra cơn hen có thể là:
- Hít phải khói thuốc lá hoặc khói tạo ra bởi củi đốt.
- Hít phải không khí ô nhiễm.
- Hít phải các tác nhân kích thích đường hô háp khác giả dụ như nước hoa hoặc chất tẩy rửa.
- Tiếp xúc với các chất kích thích đường hô hấp tại nơi làm việc.
- Hít phải các chất gây dị ứng (dị nguyên) giả dụ như mọt, bụi nhà hoặc lông súc vật.
- Bị nhiễm trùng đường hô hấp trên, chẳng hạn như cảm cúm, viêm xoang hoặc viêm phế quản
- Thời tiết lạnh, khô.
- Cảm xúc hưng phấn hoặc stress.
- Vận động quá sức.
- Trào ngược dịch dạ dày - còn được gọi là bệnh trào ngược dạ dày thực quản (GERD - Gastroesophageal reflux disease)
- Sulphit - một chất phụ gia của một số loại thức ăn và rượu.
- Kinh nguyệt - ở một số phụ nữ (không phải là tất cả) có triệu chứng hen liên quan mật thiết tới chu kỳ kinh nguyệt.
Những yếu tố nguy cơ của hen
- Sốt mùa cỏ khô (viêm mũi dị ứng) và một số chất dị nguyên khác.
- Eczema (chàm) - một loại dị ứng khác ảnh hưởng trên da.
- Di truyền - có cha mẹ hoặc anh chị em cũng bị hen
Những kiêng kỵ với bệnh hen phế quản ở trẻ nhỏ
Hen phế quản thuộc phạm vi chứng háo suyễn đàm ẩm, là bệnh xảy ra ở bệnh nhân có tình trạng dị ứng, người bệnh thở gấp, nặng thì há mồm trợn mắt mà không thở được, nằm ngồi không được. Tác nhân gây ra bệnh, do cảm phải ngoại tà, ăn uống tình trí không bình thường, làm việc quá sức. Về tạng phủ do sự thay đổi của tạng phế và thận vì phế tuyên giáng, và thận nạp khí.
Hen phế quản có liên quan tới những yếu tố gây dị ứng ở môi trường như khói, bụi, sơn, phấn hoa, thức ăn... Vì vậy, ngoài việc phòng ngừa các yếu tố có thể gây dị ứng, luyện tập để nâng cao ngưỡng chịu đựng của cơ thể thì chế độ ăn uống cũng có ý nghĩa rất quan trọng đối với việc kiểm soát bệnh. Cơ chế hình thành ra bệnh hen suyễn cho đến nay vẫn còn nhiều điều chưa sáng tỏ và rất phức tạp, không phải bất cứ trường hợp hen suyễn nào cũng do tác nhân từ bên ngoài gây ra, tức nguyên nhân ngoại sinh như thời tiết, phấn hoa, bụi, khói thuốc lá, ô nhiễm môi trường…mà còn có các cơn hen do chính yếu tố bên trong cơ thể gây ra như stress, bệnh dạ dày, ruột,… Tuy nhiên, phần lớn hen suyễn hay khởi phát bởi các yếu tố dị ứng với chất lạ như dị ứng theo mùa, bụi bặm, nấm mốc và phấn hoa... Nếu bạn chắc chắn biết được yếu tố nào gây hại làm bùng phát các cơn suyễn của mình thì càng hạn chế tiếp xúc với yếu tố đó càng tốt. Chẳng hạn như khói thuốc lá, mùi nồng từ thuốc trừ sâu, mùi keo xịt tóc, mùi sơn, các loại dầu thơm...
Các loại thực phẩm không nên dùng
Thường xuyên là một số thức ăn có nhiều gia vị thường thấy ở các món salad, các loại uống giải khát và thực phẩm đóng hộp, thức uống lên men, rau cải ngâm dấm hoặc làm dưa chua, các loại trái cây khô đóng gói, chế biến sẵn hay một số đồ ăn biển (tôm, cua, ghẹ, mắm nêm). Đương nhiên không phải mọi thực phẩm trên đều cần phải kiêng mà bạn nên theo dõi xem mình thường dị ứng với loại thực phẩm nào, khi ăn thức ăn nào thì hay bị lên cơn suyễn để ngăn ngừa và cách ly. Ngoài ra cần đề phòng ngay với chính một số thuốc chữa bệnh như kháng sinh, thuốc Aspirin…
Nên kiêng cữ
Một số loại thức ăn có thể gây dị ứng đối với cơ địa riêng của mỗi người. Nên ăn nhiều thức ăn có chứa vitamin C, magnesium và những acid béo Omega 3. Người ta nhận biết việc thiếu vitamin C phối hợp với điều kiện không khí ô nhiểm làm tăng cường các trường hợp bệnh suyển, đặc biệt là đối với trẻ em.
Một số nghiên cứu cho thấy ở một số người bệnh suyển, lượng vitamin C trong cơ thể thường ít hơn 50% so với những người bình thường. Vitamin C tự nhiên có nhiều trong các loại rau quả như cà chua, cà rốt và rau xanh như rau dền, rau diếp … Rau quả xanh có rất nhiều magnesium. Magnesium có chức năng cải thiện hoạt động của phổi qua tác dụng làm giãn các lớp cơ bao quanh khí quản. Ngoài ra các nhà nghiên cứu cũng khuyên người bệnh nên ăn nhiều thực phẩm có chứa những acid béo Omega 3 như các loại cá, các loại quả hạch, mè, hạt hướng dương, dầu cá thu, dầu lanh... Ngoài việc tăng cường sức miển dịch và một số lợi ích khác, các loại acid béo Omega 3 là một yếu tố chống viêm tự nhiên rất hữu ích cho một số người có cơ địa dị ứng để ngăn chặn cơn hen và cải thiện chức năng hô hấp
Bài thuốc khuyên dùng
Đẳng sâm 15 g, bạch truật 10 g, phục linh 10 g, ngũ vị tử 10 g, sơn thù 10 g, tô tử 6 g, long cốt 20 g, mẫu lệ 20 g, cam thảo 6 g. Chế 1,2 lít nước, cho long cốt và mẫu lệ vào sắc trước, sau 20 phút thì cho các vị thuốc còn lại vào, sắc còn 450 ml, chia ra 3 phần, Nấu với 1 lít nước, sắc còn 450 ml, chia ra 3 phần, uống vào buổi sáng, buổi trưa và buổi tối, lúc đang đói. Bài thuốc có tên "Bổ hư định suyễn thang". Thích ứng với trường hợp hen phế quản thuộc chứng "hư" (suy nhược), theo phân loại của Đông y học. Với các biểu hiện: Thỉnh thoảng xuất hiện các cơn hen kéo dài, suyễn thở, người mệt mỏi, tiếng nói yếu ớt, hễ cử động là bệnh phát thêm nặng; môi và móng tay tím tái, chất lưỡi tối, mạch nhược (yếu).
