Dây thần kinh - Liệt dây thần kinh số 7
.jpg)
Liệt dây thần kinh số 7
Liệt nửa mặt - dân gian thường gọi là “méo mặt” - là căn bệnh thường hay gặp ở mọi lứa tuổi, với những triệu chứng khác nhau.
Triệu chứng
Người bệnh có thể tự phát hiện qua hoạt động vệ sinh buổi sáng: bệnh nhân sẽ khó chải răng, khó súc miệng, khó ăn sáng nhất là khi soi gương thấy mất cân xứng nửa mặt, nhân trung lệch về một bên, môi miệng xếch về một bên.
Bệnh nhân không nhắm kín được mắt ở bên liệt, không huýt sáo, không chúm môi, cũng như không thổi được (thổi lửa)… Bị rối loạn vị giác (cảm giác nếm) ở 2/3 phần trước của lưỡi và rối loạn thính giác (nghe kém). Nguyên nhân hay gặp là do tổn thương nứt xương đá gặp sau sang chấn sọ (ngã đập đầu xuống đất gây rạn nứt xương đá).
Một số dấu hiệu có thể gặp như: ù tai, nghe kém và mỏi chân tay bên đối diện (đối diện với nửa mặt bị liệt).
Người bệnh cũng có thể có dấu hiệu nhắm mắt không kín ở hai bên, nét mặt mất sự linh hoạt…, miệng há với môi vểu ra và nước bọt chảy ra. Đó là liệt mặt ở cả hai bên ở người lớn thường hay gặp trong viêm đa rễ thần kinh, ở trẻ em thì thường là thể thân não của người bệnh bại liệt.
Nguyên nhân gây bệnh:
U ở cầu não, u góc cầu tiểu não.
U nền sọ: chú ý tới u màng não ở nền sọ.
Biến chứng thần kinh của u vòm họng.
Do sang chấn: sang chấn, ngã, đụng dập gãy rạn nứt xương đá.
Do bị viêm nhiễm:
Viêm màng não, nhất là viêm màng não do lao.
Viêm nhiễm rễ dây thần kinh: liệt dây VII hai bên - thể thân não của bệnh bại liệt, liệt hai bên nửa mặt và hay gặp ở trẻ em.
Do biến chứng của viêm tai cấp tính, mạn tính, viêm tuyến mang tai, viêm xương đá. Liệt dây VII ngoại biên “do lạnh”. Hay gặp đối với bệnh cảnh đột ngột, sau khi tiếp xúc với thời tiết lạnh, ngáp và bị liệt có thể đó là do nhiễm khuẩn tiềm tàng, biểu hiện ra do lạnh…
Có một thể uốn ván dễ nhầm là liệt dây VII với co cứng hàm, khó nhai, co thắt cơ vòng mi.
Zona hạch gối: Zona là bệnh cấp tính do virus hướng thần kinh phạm vào hạch gối làm liệt mặt đột ngột. Đặc điểm là phát ban: ban đỏ, mụn nước ở quanh vành tai, vùng viền ống tai ngoài; có thể phạm cả vùng dây VII nên có thể có ban đỏ, mụn nước mọc ở 2/3 trước lưỡi. Cần chú ý không để vỡ mụn nước, vì nó sẽ làm dải ban đỏ, mụn nước lan rộng gây chèn ép nhiều nơi.
Chữa trị
Bệnh nhân cần được bác sĩ chuyên khoa thần kinh khám và chữa trị đúng cách. Đối với liệt nửa mặt chưa rõ nguyên nhân hay “do lạnh” thì cần phải tiến hành các biện pháp sau:
Chữa trị nội khoa
Giữ cho mặt luôn được ấm (quấn khăn len nếu trời lạnh).
Dùng Vitamin B1 liều cao: 0,025g-10 ống/ ngày, cho dài ngày.
Kháng sinh ampicilin 1-2 g/ngày. Kháng viêm prednisolone, hydrocortancyl.
Nên thường xuyên nhỏ mắt bằng dung dịch chloramphenicol trong trường hợp bệnh nặng. Không được sử dụng strychnine vì dễ chuyển sang co cứng.
Vật lý trị liệu
Cho bệnh nhân chạy điện nóng và làm sóng ngắn ngay ngày đầu.Có thể cho chạy điện dẫn Iod hay Ca. Có thể sử dụng dòng điện galvanie.
Thường xuyên tập những động tác ở mặt, ở trán, ở môi miệng.
Châm cứu bên liệt những huyệt giáp xa, địa thương, thảo đường, có thể châm thêm những huyệt ấn đường, nghinh hương, hợp cốc. Cũng có thể châm thêm những huyệt trên ở bên lành.
Trong quá trình châm cứu, cần định kỳ theo dõi, khám lại để tránh liệt co cứng nửa mặt. Có thể nghiên cứu phẫu thuật, nhất là các trường hợp nhanh chóng chuyển sang liệt co cứng nửa mặt – là phạm vi của ngành phẫu thuật chỉnh hình hàm mặt.
Đây là một số thủ thuật dung để xoa bóp ấn huyệt:
Thủ pháp vùng mặt
Sử dụng ngón tay út day huyệt tình minh (day nhẹ) 100 lần, sau đó sử dụng ngón tay cái day huyệt ngư yêu 50 lần, tiếp theo day huyệt đồng tử liêu, ti trúc không, tứ bạch, thừa khấp mỗi huyệt 30 lần (đối với bệnh nhân nặng thì có thể tăng lên đến 50 lần). Nếu công năng mí mắt trên của người bệnh giảm sút thì day thêm huyệt ngư yêu, dương bạch 30 lần, nhấc vê mí mắt trên 30 lần. Nếu công năng mí mắt dưới suy giảm thì day huyệt tứ bạch, thừa khấp thêm 30 - 50 lần.
Thủ pháp vùng miệng
Sử dụng ngón tay cái day huyệt nghinh hương, hạ quan, giáp xa mỗi huyệt 30 - 50 lần rồi day huyệt địa thương 30 - 50 lần, trường hợp nặng có thể tăng lên 100 lần. Tiếp theo, ta sử dụng bàn tay day phần mặt bên người bệnh 30 - 50 lần, day cho đến khi nào phần mặt nóng lên thì mới đạt.
Day huyệt thái dương, phong trì, ế phong mỗi huyệt 30 - 50 lần
Vị trí huyệt:
- Tình minh: nằm ở trên góc khóe mắt trong.
- Ngư yêu: nằm ở chỗ lõm giữa lông mày.
- Đồng tử liêu: nằm ở góc khóe mắt ngoài đo ra 0,5 tấc.
- Ti trúc không: nằm ở hỗ lõm phía ngoài đuôi lông mày.
- Tứ bạch: mắt nhìn thẳng phía trước, huyệt này nằm ở chỗ lõm của vành mắt, từ con ngươi xuốngkhoảng 1 tấc.
- Thừa khấp: nằm ở trên bờ hốc mắt dưới.
- Dương bạch: từ giữa lông mày (huyệt ngư yêu) đo lên 1 tấc.
- Nghinh hương: nằm ở cạnh cánh mũi 0,5 tấc.
- Hạ quan: Huyệt này nằm ở chỗ lõm bờ dưới sau xương gò má.
- Giáp xa: Huyệt này nằm ở phía trên trước góc xương hàm dưới (chỗ khi dùng sức cắn răng thì cơ nổi lên).
- Địa thương: vịt trí từ khóe miệng đo sang ngang 0,5 tấc.
- Thái dương: nằm ở chỗ lõm cách điểm giữa đường nối đầu ngoài lông mày và khóe mắt ngoài 1 tấc.
- Phong trì: Bờ xương chẩm, chỗ lõm sau tai.
- Ế phong: nằm ở phía sau dái tai, chỗ lõm giữa góc xương hàm dưới và mỏm trên xương chũm.
Lưu ý: Để phòng bệnh liệt mặt thì khi thời tiết lạnh tránh mở cửa đột ngột để gió lạnh tạt vào mặt. Vào mùa nóng khi ngủ thì không nên để quạt hay để máy điều hòa thổi thẳng vào mặt. Đối với những người làm việc và học tập ban đêm thì không nên ngồi gần cửa sổ để tránh gió lùa vào. Người già ban đêm thì không nên ra ngoài. Ngoài ra, cần chữa trị sớm và triệt để những nhiễm khuẩn tai, mũi, họng...
Bệnh tê liệt thần kinh mặt hoặc còn được gọi là bệnh Bell’s Palsy là một bệnh ít nguy hiểm đến tính mạng nhưng nó làm cho người bệnh đau khổ trong một thời gian dài. Bệnh xảy ra khi dây thần kinh điều khiển những cơ mặt bị viêm và bị chèn ép. Mọi lứa tuổi đều có thể mắc bệnh, tuy nhiên ít gặp ở người dưới 15 và trên 60 tuổi.
Biểu hiện của bệnh?
Thường sau một đêm ngủ, bệnh nhân thức dậy, cảm thấy một bên mặt hơi cứng khác thường. Nếu soi gương người bệnh sẽ thấy một bên mặt bị xệ xuống và miệng bị méo sang một bên. Một bên mắt không thể nhắm kín và haycó nước mắt chảy ra. Với những biểu hiện đó, người ta thường hay nghĩ đến một tai biến mạch máu não. Tuy nhiên, nếu bạn thấy những dấu hiệu chỉ giới hạn ở mặt, thì phần nhiều đây là bệnh liệt dây thần kinh mặt. Tuy nhiên cũng có nhiều trường hợp bệnh xảy ra vào ban ngày, người bệnh đột ngột bị tê liệt hoặc yếu hẳn một bên mặt khiến khó cười khó nói, khó nhắm mắt, khó cử động da mặt bên bị bệnh; bị đau trong tai phía bên bệnh; nghe âm thanh to hơn phía tai bệnh; nhức đầu; mất vị giác; lượng nước mắt và nước miếng tiết ra nhiều hơn bình thường. Bệnh sẽ thuyên giảm trong vòng vài tuần và khỏi hoàn toàn trong vòng từ 3- 6 tháng. Trong đó có khoảng 8 - 10 % trường hợp sẽ bị tái phát, thỉnh thoảng ở phía mặt bên lành trước đây. Một số ít bệnh nhân bị một vài biểu hiện của bệnh suốt đời.
Bệnh liệt thần kinh mặt nhẹ sẽ khỏi hoàn toàn, nhưng bệnh nặng có thể làm cho những dây thần kinh bị tổn thương vĩnh viễn.
Vậy chúng ta nên làm gì để có thể phòng và chữa bệnh? và Vì sao lại bị liệt thần kinh mặt? Từ trong não đi ra, trên đường đi tới mặt, dây thần kinh điều khiển những cơ mặt phải đi qua một khe hẹp là một hốc xương nhỏ. Do đó khi bị nhiễm vi khuẩn, những dây thần kinh này sưng lên và bị kẹt trong hốc xương hẹp. Do bị chèn ép những dây thần kinh bị tổn thương lớp màng bọc bên ngoài khiến cho tín hiệu thần kinh bị cản trở, làm cho các cơ mặt bị tê liệt và yếu. Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng những đối tượng sẽ dễ bị liệt dây thần kinh mặt là: phụ nữ có thai, bệnh nhân tiểu đường, người đang bị cảm cúm, người bị suy giảm miễn dịch như đang điều trị tia xạ, sử dụng thuốc corticosteroid, nhiễm HIV…
Để có thể giúp cho bệnh nhân mau chóng hồi phục người ta có thể sử dụng thuốc steroid để chống viêm. Trong trường hợp những dây thần kinh mặt bị viêm thì sử dụng thuốc này có thể làm giảm viêm, giảm sưng giúp cho các dây thần kinh giảm hẳn bị chèn ép trong hốc xương. Nếu dây bị nhiễm virut, thì việc sử dụng những loại thuốc kháng virut có thể làm ngưng bệnh nhanh chóng. Phương pháp vật lý trị liệu nên được áp dụng bởi vì các bắp thịt bị liệt có thể rút ngắn lại gây co thắt mạn tính. Khi đó dùng xoa nắn và vận động các bắp thịt ở mặt có thể giúp chống co thắt. Sử dụng phương pháp chườm nóng cũng có công dụng làm giảm đau, giảm co thắt bắp cơ khá tốt. Bạn cũng nên học cách thư giãn, Dùng phương pháp châm cứu, uống bổ sung những loại vitamin, nhất là B12, B6 và kẽm cũng rất có lợi trong việc phục hồi và phòng bệnh.
Bạn nên biết những cách tự chăm sóc bản thân: khi mắt bạn không nhắm kín được, bạn cần giữ cho mắt khỏi khô bằng cách nhỏ thuốc mỗi giờ vào ban ngày và tra thuốc mỡ vào mắt ban đêm, như vậy để tránh mắt bị quá khô, màng kết mạc của mắt có thể bị tổn thương dẫn đến mất thị giác. Cần đeo kính vào ban ngày và đeo miếng che mắt ban đêm để tránh cho mắt khỏi bị chấn thương hoặc bị trầy xước.
Việc phòng bệnh cần được kết hợp với nhiều biện pháp tránh bị nhiễm lạnh, nhất là khi ngủ vào ban đêm. Phòng chống nhiễm vi khuẩn bằng cách nâng cao sức đề kháng của cơ thể: tập thể dục thường xuyên điều độ; ăn uống đủ chất, tăng cường ăn rau xanh, trái cây chín, uống nước cam, nước chanh hay uống bổ sung vitamin C tổng hợp. Đeo khẩu trang khi đi ra ngoài đường hay đến những nơi công cộng như bến tàu xe, siêu thị, chợ… để tránh bị lây nhiễm những bệnh do vi khuẩn gây ra. Không được lạm dụng thuốc corticosteroid trong việc chữa trị những bệnh về cơ xương khớp.
