Tuyến yên - U tuyến yên rất dễ nhầm với các loại bệnh khác!

Là căn bệnh ở vị trí sọ não nhưng các triệu chứng của u tuyến yên lại rất giống một vài bệnh khác. Nếu bác sĩ không có kinh nghiệm chắc rằng sẽ chẩn đoán nhầm lẫn và người bệnh sẽ mất thời gian và chi phí chạy lòng vòng.

Tuyến yên là 1 tuyến nội tiết có nhiệm vụ điều khiển tất cả chức năng nội tiết trong cơ thể con người. Tuyến yên nằm trong sọ não vì thế bệnh u tuyến yên được xếp vào loại u sọ não. Khi bị u tuyến yên, người bệnh bị xáo trộn nhiều loại nội tiết tố (hormon), cho nên người bệnh có những dấu hiệu bệnh dễ nhầm lẫn với bệnh của một vài chuyên khoa khác. Bệnh U tuyến yên chiếm mức tỉ lệ 10-15% các u nội sọ.

U tuyến yên mà đi trị... bao tử!

Vào ngày 21-5, chúng tôi gặp anh N.T.N. (27 tuổi, ngụ huyện Nhà Bè, TP.HCM) tại Bệnh viện (BV) Tai mũi họng TP.HCM. Trước đó 2 ngày, anh N. đã được chẩn đoán phẫu thuật cắt bỏ u tuyến yên to tới 3,2cm. Theo anh N., cách đây khoảng 3 năm anh thấy hay mệt mỏi, buồn nôn, có khi nôn ói. Anh đã đi khám bệnh rất nhiều nơi, bác sĩ cho làm đủ mọi thứ xét nghiệm và đều chẩn đoán là đau bao tử. Anh đã uống thuốc trị đau bao tử rất nhiều nhưng với các triệu chứng mệt mỏi, buồn nôn....chỉ giảm mang tính tạm thời. Đặc biệt, dù tuổi còn trẻ nhưng 1 năm trở lại đây anh gần như mất hẳn nhu cầu sinh hoạt vợ chồng mà không biết lý do. Bên cạnh đó, bàn tay, bàn chân cũng như xương ở gương mặt (trán, hàm) của anh có dấu hiệu to ra. Nghĩ mình lao động chân tay, anh không quan tâm, chú ý những khác thường này và bác sĩ cũng không nói gì mỗi khi anh đi khám bệnh tổng quát.

Giữa tháng 5-2009, trong 1 lần đến Trung tâm Chẩn đoán y khoa (Medic) khám bệnh, 1 bác sĩ của trung tâm này tình cờ gặp anh và bảo chắc chắn anh bị u tuyến yên. Bác sĩ này chỉ định cho chụp cộng hưởng từ (MRI) sọ não. Kết quả chứng minh anh N. bị u tuyến yên thế nên bác sĩ hướng dẫn anh đến BV Tai mũi họng TP.HCM làm phẫu thuật.

Trong khi đó, 1 người bệnh khác là anh N.T. (41 tuổi, Cần Giờ, TP.HCM) lại cho biết mấy năm nay anh thường xuyên bị nhức đầu. Bác sĩ ở 1 cơ sở y tế tư nhân cho chụp X-quang rồi chẩn đoán anh bị viêm xoang. Lúc uống thuốc anh thấy bớt nhưng ngưng thuốc thì nhức lại. Mức độ nhức đầu ngày 1 càng nhiều hơn, nặng hơn. Thời gian gần đây, đầu anh nhức như búa bổ, người luôn xây xẩm, hai mắt mờ dần, ói mửa. Nghĩ mình bị viêm xoang nặng anh đến BV Tai mũi họng TP khám bệnh. Tại BV, sau khi loại trừ yếu tố viêm xoang, bác sĩ nghi ngờ anh bị u tuyến yên nên đã cho chụp CT scanner. Kết quả cho thấy, anh có u tuyến yên to 2,3cm. Sau mổ nội soi cắt u tuyến yên, các triệu chứng nhức đầu, mờ mắt, nôn ói... khỏi hẳn.

Triệu chứng đa dạng

Bác sĩ Trần Trọng Uyên Minh - khoa mũi xoang BV Tai mũi họng TP.HCM - cho biết u tuyến yên là bệnh thường sẽ gặp ở người trưởng thành, cũng có khi sẽ gặp ở thiếu niên, người già.

Có 2 nhóm u tuyến yên: u chức năng, u không chức năng. U không chức năng không tiết ra nội tiết tố nên ít gây ra rối loạn nội tiết và thường có triệu chứng khiến bệnh nhân đi khám bệnh là nhức đầu, mờ mắt. U chức năng tiết ra nội tiết tố nên gây ra rối loạn chức năng nội tiết. Khối u sẽ làm người bệnh bị giảm hay tăng sinh nội tiết tố của cơ thể, dẫn đến bệnh nhân bị thiếu hay thừa nội tiết tố tăng trưởng, nội tiết tố sinh dục, nội tiết tố tuyến giáp, nội tiết tố tuyến thượng thận. Đặc biệt là, nếu bị suy toàn bộ tuyến yên, người bệnh có thể rơi vào sốc, hôn mê và tử vong.

Phương pháp phẫu thuật mới

Theo bác sĩ Uyên Minh, việc chẩn đoán xác định u tuyến yên không còn là khó, bằng cách chẩn đoán hình ảnh (chụp MRI, CT scanner) kết hợp với triệu chứng lâm sàng có thể phân biệt được u tuyến yên với các loại u khác như u sọ hầu, u màng não, u sợi thần kinh, u di căn...

Người bệnh có thể được điều trị bằng cách nội khoa để điều chỉnh nội tiết tố trở lại mức bình thường. Trường hợp u ác tính sẽ có thể xạ trị để tiêu hủy những tế bào bất thường. Xạ trị thông thường được dùng sau phẫu thuật tuyến yên đối với toàn bộ các loại u còn sót. Tuy vậy, đa số trường hợp người bệnh cần phải được mổ cắt bỏ khối u. Trước đây bác sĩ cần phải khoan và mở hộp sọ, rồi sau đó phải vén não lên mới có thể thấy khối u để cắt. Hiện nay thì, 1 số BV của TP đã thực hiện ca phẫu thuật vi phẫu cắt u tuyến yên bằng đường mổ qua mũi. Cách này có 1 tỉ lệ nhỏ người bệnh bị biến chứng nặng như: rò dịch não tủy, viêm màng não đơn thuần, chảy máu hậu phẫu, tổn thương động mạch cảnh, tổn thương thần kinh thị giác, thậm chí tử vong. Những biến chứng nhẹ thì tê môi thoáng qua, nghẹt mũi, thủng vách ngăn...

Bác sĩ Uyên Minh cho biết hơn 1 năm nay BV Tai mũi họng TP đã thực hiện ca mổ lấy u tuyến yên thông qua nội soi xoang bướm dưới sự hướng dẫn của máy định vị 3 chiều. Đây là cách mới, tiến bộ và được xem là phù hợp nhất trên thế giới hiện nay để phẫu thuật các u tuyến yên lớn từ 2cm trở lên. Tuy vậy, với các u nhỏ dưới 2cm nếu có triệu chứng nhức đầu, rối loạn nội tiết hay đột quỵ tuyến yên thì cũng có chỉ định phẫu thuật. Với cách này, hình ảnh chụp CT scanner của người bệnh sẽ được đưa vào máy vi tính, được sử dụng để định vị và hướng dẫn dụng cụ trong khi phẫu thuật. Lúc mổ, bác sĩ nhìn trên màn hình máy vi tính sẽ biết được dụng cụ mổ đang ở chỗ nào. Nhờ thế đem lại hiệu quả cao, ít biến chứng vì hạn chế được các vùng nguy hiểm, người bệnh dễ chịu hơn, thời gian hồi phục và nằm viện ngắn hơn hẳn so với các cách khác. 

Tuy vậy, để sử dụng cách này cần có sự phối hợp chặt chẽ của phẫu thuật viên ngoại thần kinh cũng như các bác sĩ nội tiết. Người bệnh phải tuân thủ điều trị và theo dõi đầy đủ sát sao vì các điều chỉnh nội tiết thường kéo dài...

Những rối loạn nội tiết mà u tuyến yên có thể gây ra

 

	Thiếu nội tiết tố tuyến thượng thận	Thừa nội tiết tố tuyến thượng thận	Thiếu nội tiết tố tăng trưởng	Thừa nội tiết tố tăng trưởng	Thừa nội tiết tố prolactin
Triệu chứng	Sụt cân, thiếu hụt năng lượng, yếu mệt, có khi phải đi cấp cứu	Bệnh Cushing: tăng cân, mặt tròn như mặt trăng, rạn da, dễ bị bầm tím, thay đổi tâm thần, gia tăng huyết áp, tiểu đường, đục thủy tinh thể, tăng nhãn áp	Người lớn làm tăng nguy cơ bị bệnh tim mạch, giảm sức cơ, giảm khả năng hoạt động, tăng cholesterol; trẻ lớn: giảm chiều cao, giảm tỉ lệ tăng trưởng; trẻ nhỏ: hạ đường huyết	Ở trẻ em, thanh thiếu niên sẽ bị chứng khổng lồ, còn ở người đã trưởng thành, bàn tay, chân to rộng ra, các ngón tay, chân dày, mặt thô, trán dồ, hàm nhô ra, thay đổi giọng nói, rậm lông	Phụ nữ mất kinh, tiết sữa (dù không có thai hoặc cho con bú), khó thụ tinh; đàn ông giảm ham muốn, bất lực...