Phổi - Đông y và bệnh lao phổi
Bệnh lao phổi theo tên gọi của Đông Y là phế lao, căn bệnh truyền nhiễm. Căn nguyên là do chính khí hư, tinh huyết suy giảm để bệnh tà xâm phạm vào phế. Ban đầu biểu hiện phế âm hư, sau đó làm thận âm hư. Đến thời kỳ cuối là phế tỳ thận đều hư. Bên cạnh việc dùng thuốc tránh lao theo phác đồ trị liệu của y học hiện đại thì y học cổ truyền cũng có một số bài thuốc hỗ trợ chữa trị hiệu quả tùy thể bệnh.
Thể phế âm hư
Biểu hiện: Hay sốt về chiều, ho ít đờm có cả máu, hai gò má đỏ, miệng họng khô đầu lưỡi đỏ, người mệt mỏi. Mạch tế sác.
Bài 1: Sa sâm 12g, thiên môn 8g, mạch môn 12g, sinh địa 12g, huyền sâm 12g, a giao 8g, bách bộ 6g. Nước đủ dùng sắc còn 1/3 uống ấm sau khi ăn 60 phút.
Bài 2: Nguyệt hoa thang gia giảm: Sinh địa, mạch môn, hoài sơn, thiên môn, phục linh, a giao, mỗi vị đều 12g; bách bộ, bách hợp, xuyên bối mẫu, mỗi vị 8g; ngọc trúc 8g. Sắc dùng như bài trên.
Gia giảm: Nếu ho có máu nhiều gia tam thất 4g, bạch cập 8g; đờm nhiều gia qua lâu nhân 8g; đau ngực gia uất kim 8g.
Cháo Phổi
Thể phế thận âm hư
Biểu hiện: Do âm hư hoả vượng nên hay sốt về chiều, nhức trong xương, toát mồ hôi trộm, lòng bàn tay bàn chân nóng, hay trằn trọc, luôn cáu gắt, đau ngực, ngủ ít, giảm cân, di tinh, kinh nguyệt không đều, họng lưỡi khô, chất lưỡi đỏ, mạch tế sác.
Bài chữa: Tư âm, giáng hoả nhuận phế chỉ khái.
Bài 1: Sa sâm, sinh địa mạch môn đều 12g; huyền sâm, địa cốt bì, bách bộ (chế) đều 18g, xạ can 6g, hạ khô thảo 16g. Sắc dùng như trên.
Bài 2: Sa sâm, mạch môn, huyền sâm, bách hợp, bách bộ, hoàng cầm đều 12g; sinh địa 16g, hạ khô thảo 16g, bạch cập 8g. Sắc dùng như trên
Gia giảm: Nếu toát mồ hôi trộm kèm theo long cốt 16g, mẫu lệ 16g; ngủ ít kèm theo táo nhân 12g, bá tử nhân 12g.
Thể tỳ thận phế đều hư
Biểu Hiện: Ho thở gấp, ho có đờm loãng, có lúc dính máu, nhức trong xương, sốt buổi chiều, tự ra mồ hôi, ra mồ hôi trộm, ăn ít, phân nhão, sắc mặt trắng bệch, hơi phù, chất lưỡi khô. Mạch tế sác, vô lực.
Bài chữa: Ích khí dưỡng âm.
Bài 1: Đảng sâm 16g, ý dĩ 12g, bạch truật 16g, mạch môn 12g, thiên môn 12g, hoài sơn 16g, quy bản 12g, a giao 8g. Sắc dùng như bài trên.
Bài 2: Đảng sâm 16g, phục linh 8g, cam thảo 6g cỏ nhọ nồi 12g ngũ vị tử 6g, bạch truật 12g, bách hợp 8g, tử uyển 12g, bối mẫu 6g... Sắc dùng như trên.
Bài 3: Đảng sâm 16g, hoài sơn 12g, ngũ vị tử 6g, mạch môn 12g, bạch truật 12g, ngọc trúc 12g, bách bộ (chế) 12g. Sắc dùng như bài trên: nếu ho nhiều thì kèm theo hạnh nhân 12g, bối mẫu 8g; nếu ho ra máu thì kèm theo ngó sen 12g; nếu có sốt thì kèm theo: sơn chi tử 12g, đơn bì 12g; nếu nhức trong xương, sốt hâm hấp thêm địa cốt bì 12g; ra mồ hôi trộm thì kèm theo long cốt 12g mẫu lệ 10g.
Khi chữa bệnh lao phổi ngoài uống thuốc còn phối hợp ăn uống để tăng hiệu quả chữa trị. Chúng tôi sẽ giới thiệu một vài món cháo dưỡng sinh cùng với canh thuốc theo kinh nghiệm dân gian có kết quả chữa bệnh hiệu quả.
Cháo câu kỷ tử: Câu kỷ tươi 100g. gạo lức 60g. Làm sạch sau đó cho nước nấu cháo ăn cùng với cháo đậu mặn. Công dụng: trị lao phổi, bổ gan, tiết tà độc sốt hâm hấp về khuya, ra mồ hôi trộm, ngực khó chịu, khó ngủ, mệt mỏi. Ngày ăn 2 lần.
Cháo địa hoàng, táo nhân: Địa hoàng sống 30g, táo nhân chua 30g, gạo lức 100g. Táo nhân chua cho nước nghiền nhuyễn, chắt 100ml nước. Địa hoàng sống, đổ nước sắc cô đặc lấy 100ml. Gạo lức vo sạch đun nước nấu cháo chín thì cho nước địa hoàng cùng với nước táo chua vào quấy đều là được. Ngày 1 bát chia 2 lần ăn. Công dụng: Trị lao phổi, hay vào 2 giờ chiều, dưỡng tâm bồi bổ sức khoẻ, an thần, thanh nhiệt hết khát.
Cháo phổi lợn: Phổi lợn 250g, gạo lức 100g. Phổi lợn vệ sinh sạch cắt miếng. Nước vừa đủ nấu chín vớt phổi ra sắt bằng quân cờ, đổ vào gạo đã vo sạch nấu cháo chín thêm gia vị, gừng, hành bột ngọt là được. Ngày 1 bát chia ăn 2 lần, ăn liên tục, hiệu quả tốt. Công dụng: bổ phổi khỏi ho, trị lao phổi, viêm khí quản mạn.
Cháo bách hợp: Bách hợp khô 50g, đường trắng 100g, gạo lức 100g. Bách hợp, gạo vo sạch cho vào nồi, nước 1 lít, nấu cháo chín thêm đường vào là được. Ngày 1 bát chia ăn 2 lần. Công dụng: dưỡng âm, giải nhiệt, bổ phổi, điều trung, chữa ho, chữa lao phổi, ngừa ung thư thực quản, ung thư dạ dày.
Cháo hoa hồng: 5 bông hoa hồng, gạo 100g, long nhãn 50g, mật ong 100g. Gạo ngâm nước vớt ra để khô. Long nhãn sắc nhỏ bằng hạt lựu. Cánh hoa rửa sạch sắc nhỏ. Đổ 1 lít nước vào nồi, đun sôi, cho gạo, long nhãn vào nấu cháo, lúc sắp chín cho mật ong, cánh hoa vào trộn đều là được. Ngày 1 bát chia ăn 2 lần. Công dụng: Hoạt huyết tiêu thũng giải độc chữa lao phổi, phế hư ra máu.
Cháo trám, cà rốt: Trám 50g, cà rốt 100g, gạo lức 100g, đường trắng 100g. Trám, cà rốt rửa sạch sắc hạt lựu. Gạo vo sạch cho vào nồi, cho nước 1 lít, lửa to đun sôi sau đó cho trám, cà rốt, đường trắng vào nấu chín, ăn. Công dụng: thanh nhiệt giải độc, phục hồi sức khoẻ, thanh phế lợi hầu hết ho, chữa lao phổi.
Canh ba ba: Thịt ba ba 250g, địa cốt bì 9g, bách bộ 9g, sinh địa 24g, tri mẫu 9g. Dội nước sôi cho ba ba chết, loại bỏ đầu, cắt bỏ yếm, mai, ruột, sắc thành từng miếng quân cờ. Những vị kia rửa sạch. Tất cả bỏ vào nồi đất, nước vừa đủ, đun lớn lửa tới sôi thì chuyển đun nhỏ lửa khoảng 2 tiếng, thêm muối vào là được. Ngày 1 thang ăn kèm trong bữa ăn. Công dụng: bổ âm thanh nhiệt trị lao phổi, âm hư, gan bàn tay bàn chân nóng.
Cháo hoa huệ: Hoa huệ 300g ngâm nước ấm nửa ngày, sau đó thêm 10g gạo lức, một ít đường nấu thành cháo ăn liên tục. Công dụng bổ âm mát phổi chữa lao phổi.
Trứng gà, trà xanh, mật ong: Trứng gà 1-2 quả, trà xanh 1g, mật ong 25g. Đổ cả ba thứ vào nồi, cho 300ml nước, đun sôi, luộc trứng chín tới là được. Uống 1 lần sau khi ăn sáng. Công dụng: bổ âm chữa lao phổi.
