Tiểu cầu - Hiểu biết về bệnh tăng tiểu cầu
Định nghĩa
Tăng tiểu cầu là một rối loạn mà khi đó cơ thể sản xuất tiểu cầu quá nhiều (thrombocytes), tiểu cầu đóng một vai trò rất quan trọng trong quá trình đông máu. Những rối loạn này còn được gọi là tiểu cầu phản ứng khi nó được gây ra bởi một vấn đề cơ bản, ví dụ như nhiễm trùng.
Tăng tiểu cầu cũng có thể do một căn bệnh máu và tủy xương. Gây nên bởi chứng rối loạn tủy xương, hay được gọi là tăng tiểu cầu cần thiết.
Bác sĩ có thể phát hiện tăng tiểu cầu trong những kết quả xét nghiệm máu thường quy cho thấy mức tiểu cầu cao. Nếu xét nghiệm máu cho thấy tăng tiểu cầu, điều quan trọng đối với bác sĩ là để xác định xem đó là tiểu cầu phản ứng hoặc tăng tiểu cầu cần thiết, trong đó có nhiều khả năng gây ra các cục máu đông.
Các triệu chứng
Biểu hiện của tăng tiểu cầu thường ít khi gây ra triệu chứng. Thường xuyên hơn, dấu hiệu và triệu chứng liên quan đến những vấn đề cơ bản. Nếu các dấu hiệu của tăng tiểu cầu phản ứng xảy ra, chúng có thể bao gồm như:
Nhức đầu.
Hoa mắt, chóng mặt.
Đau ngực.
Điểm yếu.
Bất tỉnh.
Thay đổi tầm nhìn tạm thời.
Tê hoặc ngứa bàn tay và bàn chân.
Do tăng tiểu cầu không có khả năng gây ra các triệu chứng nên có thể sẽ không biết có vấn đề trừ khi xét nghiệm máu định kỳ cho thấy số tiểu cầu cao hơn so với bình thường. Nếu kết quả thử nghiệm máu cho thấy số lượng tiểu cầu cao thì bác sĩ sẽ cố gắng xác định nguyên nhân.
Nguyên nhân
Tủy xương - mô xốp ở bên trong xương - có chứa tế bào gốc có thể làm tăng tế bào hồng cầu, bạch cầu hoặc tiểu cầu. Tiểu cầu đi qua các mạch máu, nó sẽ dính lại với nhau để bắt đầu đông mà cầm máu khi tổn thương mạch máu, ví dụ như khi bị vết cắt. Tiểu cầu bình thường khoảng từ 150.000 đến 450.000 cho mỗi đơn vị máu.
Nếu tăng tiểu cầu bị gây ra bởi chứng rối loạn tủy xương, tủy xương sản xuất quá nhiều các tế bào tiểu cầu, phát hành quá nhiều tiểu cầu vào máu. Nếu kết quả xét nghiệm máu cho thấy số lượng tiểu cầu cao thì điều quan trọng đối với bác sĩ là xác định xem có tăng tiểu cầu phản ứng hay cần thiết.
Nguyên nhân tăng tiểu cầu phản ứng bao gồm:
Chảy máu cấp và mất máu.
Dị ứng.
Ung thư.
Suy thận mãn tính hay bệnh thận khác.
Tập thể dục.
Đau tim.
Nhiễm trùng.
Thiếu máu và thiếu sắt.
Cắt lá lách.
Thiếu máu tán huyết - một loại thiếu máu, ở đó cơ thể phá hủy các tế bào hồng cầu nhanh hơn nó tạo ra, thường do các bệnh máu nhất định hoặc các rối loạn tự miễn dịch.
Viêm, ví dụ như viêm khớp dạng thấp, bệnh celiac, rối loạn mô liên kết, bệnh viêm ruột.
Phẫu thuật lớn.
Viêm tụy.
Chấn thương.
Các loại thuốc có thể gây ra tăng tiểu cầu phản ứng gồm có:
Epinephrine (Adrenalin Chloride, EpiPen).
Tretinoin (Vesanoid).
Vincristine.
Yếu tố nguy cơ
Những người có nguy cơ bị tăng tiểu cầu nếu có tình trạng y tế như bệnh thiếu máu thiếu sắt hay đã từng phẫu thuật.
Các biến chứng
Nếu kết quả tiểu cầu cao từ bệnh tủy xương, thay vì tiểu cầu phản ứng thì có thể có nguy cơ bị cục máu đông phát triển, một số trong đó có thể đe dọa đến tính mạng.
Kiểm tra và chẩn đoán
Có thể tìm ra có tăng tiểu cầu thông qua một trong những thử nghiệm sau đây:
Xét nghiệm máu định kỳ sẽ cho thấy có số lượng tiểu cầu cao hơn bình thường.
Trong quá trình khám lâm sàng, bác sĩ thấy lá lách to, có dấu hiệu hay triệu chứng của nhiễm trùng hoặc điều kiện khác, xét nghiệm máu toàn phần (CBC) để xác định số lượng tiểu cầu.
Xét nghiệm máu, trong đó lượng nhỏ máu sẽ được kiểm tra dưới kính hiển vi - giúp xác định các vấn đề của tiểu cầu.
Do một số vấn đề có thể làm tăng tạm thời số lượng tiểu cầu, bác sĩ có thể sẽ lặp lại các xét nghiệm máu để xem số lượng tiểu cầu theo thời gian.
Tiểu cầu bình thường từ khoảng 150.000 đến 450.000 trên mỗi đơn vị máu. Nếu số lượng trên 500.000, thì bác sĩ có thể sẽ tìm kiếm một vấn đề cơ bản. Trong hầu hết trường hợp, dấu hiệu và triệu chứng của vấn đề cơ bản sẽ giúp hướng dẫn việc chẩn đoán. Bác sĩ cũng có thể:
Kiểm tra mức chất sắt ở trong máu.
Kiểm tra các dấu hiệu của viêm.
Thủ nghiệm gen để có thể xác định xem có rối loạn máu và tủy xương.
Thực hiện sinh thiết tủy xương để thu thập và kiểm tra mô tủy xương.
Phương pháp điều trị và thuốc
Điều trị tiểu cầu phản ứng là hướng vào các nguyên nhân cơ bản. Nếu một cuộc giải phẫu gần đây hay chấn thương gây mất máu đáng kể là nguyên nhân, nâng số lượng tiểu cầu có thể kéo dài. Nếu nguyên nhân là do bị nhiễm trùng mãn tính, bệnh viêm, số lượng tiểu cầu có thể vẫn còn cao cho đến khi vấn đề được kiểm soát. Trong hầu hết các trường hợp, số lượng tiểu cầu sẽ trở lại bình thường sau khi nguyên nhân cơ bản được giải quyết.
Loại bỏ lá lách có thể gây ra tăng tiểu cầu suốt đời. Trong trường hợp đó, bác sĩ có thể kê toa liều thấp aspirin để có thể ngăn ngừa chảy máu, sự cố đông máu - mặc dù hiếm khi xảy ra với tăng tiểu cầu phản ứng.
